Buse Sever
Nesilleri tükenmiş olsa da, dünyamızda devasa canlılar yaşadı. Şu anda ise dünyanın en büyük canlısı olan mavi balinanın boyu 30 metreyi geçiyor. Bize enleri yaşatan balinalar en büyük canlı, en ağır canlı olarak hala liderliğini koruyor.
Dünyanın en büyük hayvanı olan mavi balinalar, çoğunlukla tek başına ya da anne yavru olarak birlikte yaşarlar. Diğer adı gök balina olan bu büyük canlı, 2-3 yılda bir gebe kalır ve gebelik süresi ortalama 1 yıl sürer.
Yeni doğan bir mavi balina 6-7 metre uzunluğa ve yaklaşık 30 ton ağırlığa sahiptir. Yaşayan en büyük hayvan olan bu türün en gelişmişleri 33 metre boyuna ve 150 ton ağırlığına ulaşmaktadır.
Dünyanın en büyük hayvanı mavi balina, ortalama 80 yıl yaşamaktadır. Doğal düşmanları ise katil balinalar ve insanlardır.
Mavi balinalar, tıpkı diğer dişsiz balinalar gibi zooplankton (özellikle kril) avlayarak beslenir. İsimleri mavi balina olsa da, renkleri mavi-gri karışımıdır. Ayrıca ispermeçet balinasından sonra dünyanın en yüksek sesli ikinci hayvanıdır.
MAVİ BALİNALAR NASIL BESLENİR?
Dünyanın en büyük hayvanı olan mavi balina, çoğunlukla adı kril olan küçük kabuklu canlılar ile beslenir. Ancak kısmen küçük balıkları da avlar. Gök balinalar, beslenme mevsiminde en çok besin bulunan bölgelere dağılırlar.
Bu dönemde tek veya çift dolaşırlar ve açık sularda ya da kıyıya yakın kısımlarda görülebilirler. Büyük kril sürülerini avlayan mavi balinalar, gündüzleri 100 metreden fazla derinliklerde, geceleri ise yüzeye yakın yerlerde beslenirler. Beslenmek için ağızlarını açarlar ve besin dolu deniz suyunu midelerine alırlar.
Mavi balinalar avlanmak için dalış yaparlar ve beslenme için yaklaşık dalış süresi 10 dakikadır. Ancak kayıtlara geçen en uzun dalış süresi ise 36 dakikadır. Beslenme sezonundaki bir gök balina, günde 2 ila 4 ton kril tüketir.
BALİNALARDA SOLUNMUM NASIL GERÇEKLEŞİR?
Balinalar akciğer solunumu yaptıkları için hava almak zorundadırlar. Bu yüzden ara ara su yüzüne çıkarak ciğerlerinde biriken karbondioksiti verip temiz oksijen alırlar. Genelde su fışkırtmak olarak bilinen şey aslında balinanın dışarı püskürttüğü havadır. Su içerisinde bulundukları süre boyunca kaslar sayesinde nefes delikleri kapalı kalır.
Balinanın kafasının tepesinde yer alan bu nefes delikleri tekrar su yüzüne çıktıklarında yine kaslar sayesinde açılıp nefes almasını sağlamaktadır. Yemek borusu ile nefes borusunun bağlantısı olmadığından, ağızdan alınan suyun akciğerlere gitme gibi bir tehlikesi de olmaz.
‘Balinaların büyük vücut kütlesi suda kalma süreleri için bir avantajdır’
Çünkü vücut kütlesinin büyüklüğü kas kütlesinin de büyüklüğü demektir. Yani kaslarda depolanan oksijen miktarı artar ve daha uzun süre suda kalmasına olanak sağlar. Bu sayede bir buçuk saatlerce su altında kalabilirler.
BALİNALARDA ÜREME NASIL GERÇEKLEŞİR?
Genel olarak erkek balinalar 8, dişiler ise 5-6 yaşlarından itibaren ergenlik dönemine girer ve cinsel olgunluğa erişirler. Gebelik süreleri 11-15 ay arasındadır. Balinalar diğer tüm sıcak kanlı memeliler gibi yavrularını sütle beslerler. Suyun içerisinde doğan yavru balinalar yaklaşık 2 yıl boyunca süt emmektedir.
Yavru balina annesinin memesini ağzına alır fakat emmez. Anne balina yavrusunun ağzına sütü kendisi fışkırtmaktadır. Balinanın cinsine göre değişkenlik göstermekle birlikte yavru bir balina her gün ortalama 100 kg almaktadır.
Üreme mevsimi yüzlerce balina bir araya gelerek, sürüler halinde göç ederler. Çiftleşme ve doğurma olayları genelde yaz aylarında olmaktadır.
‘Yaşayan en büyük hayvan olan mavi balinanın başı yandan bakıldığında yassı, üstten ise U şeklindedir’
Gök balinanın soluk delikleri ikizdir ve oldukça büyüktür. Bu deliklerden soluk verdiği sırada başlayan püskürtü 6 ila 12 metre yüksekliğe çıkabilir.
Boyun kısmındaki 60 ila 90 kadar oluk gövdeye paralel olarak uzanır, karnına kadar uzanan bu oluklar sayesinde mavi balinanın boğazı inanılmaz bir şekilde genişler ve beslenmesini kolaylaştırır.
Suyun üzerinden bakıldığında düz mavi veya gri renkte görünen devasa canlının başından kuyruğuna doğru incelen uzun bir gövdesi vardır.
Dünyanın en büyük hayvanı olan mavi balinanın sırt yüzgeci küçüktür ve genellikle dalış yaptığı zaman görülmektedir.
Göğüs yüzgeçleri yaklaşık 3-4 metre uzunluğundadır. Kuyruk yüzgeci ise düz gri renktedir. Geniş ve üçgen biçimli olan kuyruk yüzgecinin arka kenarı düzgündür ve bu kenarın kuyruk kanatlarından gelen iki yarısı ortadaki bir belirgin girintide birleşir.
BALİNA KUSMUĞU NEDİR?
Balina kusmuğu denizde durdukça sertleşir, rengi açılır ve önceleri çok keskin oluşundan dolayı insanlara fena gelen kokusu hafifleyerek güzelleşir. Isıtıldığında ve alkole konulduğunda rahatlıkla erir.
Ender maddelerden olduğu için ticarî değeri çok yüksek tutulan amber, eski devirlerden beri bazı önemli ihtiyarlık hastalıklarına iyi geldiği, kan yapıcı ve hararet verici olduğu, hafızayı ve sinirleri güçlendirdiği, özellikle felç rahatsızlıklarını iyileştirdiği görülerek ilâç yapımında kullanılmış ve afrodizyak özelliğinden dolayı da kuvvet macunlarıyla aristokratların bazı yiyecek ve içeceklerine konulmuştur.
NEDEN BU KADAR DEĞERLİ?
Balina Kusmuğu doğal bir madde olduğundan kimyasal reaksiyonlardan daha güçlüdür. Parfümün kalıcılığının da artmasına neden olan amberi bu nedenle pahalıya satılır. Daha çok Atlantik Okyanusu’na sahili bulunan Brezilya, Maldivler, Yeni Zelanda gibi ülkelerde denk gelir.
