Dilşad Karan
Yetişkin bireyler için bile çoğu zaman “vegan beslenme sağlıksızdır” algısı yaratılırken, sıkça tartışılan “vegan beslenme çocuklar için sağlıklı mı?” sorusunun peşine düştük!
Vegan bireyler çoğu zaman “sağlıksız” oldukları ya da protein, kalsiyum gibi eksiklikler çektikleri yönünde ön yargıyla karşılaşıyorlar. Fakat bu tamamen yanlış bir yaklaşım.
Durumun hayvanlarla ilgili etik kısmı bir yana, yetişkinler üzerinde yapılan çok sayıda çalışma da vejetaryen ve vegan diyetlerinin besin eksikliklerine yol açmadığını göstermiştir. Aksine, sağlık açısından çok büyük yararları olabilir. Daha geleneksel düşünceye sahip Alman Beslenme Derneği (DGE) bile bitki bazlı bir diyetin “sadece insan sağlığına faydalı olmakla kalmayıp, aynı zamanda iklim dostu olduğunu da” söylüyor.
Sağlığı, vegan ya da navegan olmakla ilişkilendirmek doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Gerçek şu ki, bir kişi hangi beslenme tarzında olursa olsun, beslenme ihtiyaçlarının ne olduğuna dikkat etmezse, sağlığı elbette ki zarar görecektir.
Alman Beslenme Derneği vegan beslenme için “insan sağlığına faydalı” dedi fakat aynı şeyi çocuklar için de söylemek mümkün mü?
ÇOCUKLAR VEGAN BESLENMELİ Mİ?
Araştırma enstitüsü Almanya’daki her yedi çocuktan birinin aşırı kilolu olduğunu bildiriyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre 2016 yılında dünya çapında 340 milyon çocuk ve ergen aşırı kilolu veya obez. Ayrıca, beş yaşın altında 38 milyondan fazla kilolu çocuk var. Dünya çapında, özellikle sanayileşmiş ülkelerde, aşırı kilolu insanların sayısı 1975’ten bu yana neredeyse üç katına çıktı.
Beslenme uzmanı ve Bitki Bazlı Beslenme Araştırma Enstitüsü’nün (IFPE) kurucularından biri olan Markus keller, vejetaryen veya vegan diyetlerle beslenen çocuk ve ergenlerin, sıklıkla iddia edildiği gibi besin eksikliklerinden muzdarip olup olmadığını netleştirmek için iki çalışma yürütmüştür.
Keller, “Çalışmalarımızı yapmadan önce, açıkça vegan çocuklarla yapılan tam olarak iki araştırma çalışması vardı” dedi. Vejetaryen diyetle beslenen çocuklar biraz daha iyi araştırıldı, ancak genel olarak vegan çocuklarla ilgili çok fazla araştırma yok.”
Keller, “Her iki çalışmada da, yaşa uygun gelişimde, yani ortalama boy ve kiloda önemli bir farklılık yoktu” dedi. ve “Genel olarak, vegan çocuklar ortalama olarak en iyi yemek düzenine sahipti, çoğunlukla bütün bitki bazlı yiyecekleri yiyorlar” diye özetledi.
Alman Federal Risk Araştırma Enstitüsü’ne (BfR) göre, veganlar genel olarak beslenmeleri konusunda daha bilinçli ve vegan olmayanlara göre gerekli besinler hakkında aktif olarak bilgi aramaya daha yatkınlar.
Vegan gruptaki çocukların E vitamini, C vitamini, folik asit, magnezyum, lif ve hatta demir puanları vejetaryen ve karma diyet gruplarından daha yüksekti. Vegan grubun diyeti ayrıca diğerlerinden daha az şeker ve fast food içeriyordu.
Dr. Suat Erus ise çocuklarda vegan beslenme hakkında “Eğer zaten bitkisel beslenme çocukluk çağı için yetersiz olsaydı; bugüne kadar neslimizi getiremezdik. Milyonlarca yıl etle karşılaşmadan önce insanlar sadece bitkilerle beslendiler. O zaman raflarda bebek mamaları yoktu. Anne baba ne yiyorsa bebekler-çocuklar da onları yiyordu.” diyor.
ÇOCUKLARIN ALMASI GEREKEN PROTEİN, KALSİYUM VB MADDELER NASIL KARŞILANACAK?
Çocukların da protein, kalsiyum, demir, omega-3 gibi vücudumuz için gerekli maddelere muhakkak ihtiyaçları var. Peki ama vegan çocuklar bunu nasıl karışlayacak?
Sanılanın aksine bu gerekli maddeler sadece hayvansal gıdalarda bulunmuyor. Zaten bu maddeleri hayvanlar da vücuduna dışarıdan, bitkilerden alıyor. Örneğin; demir için yeşil yapraklı sebzeler, güçlendirilmiş tahıllar, omega-3 için; ceviz, keten tohumu, chia tohumu, b-12 için; bitkisel sütler, soya ürünleri, lif için; avokado, kabuklu yemişler, kuru meyveler, protein için; yulaf, fasulye, mercimek, fındık, fındık ezmesi gibi gıdalar tüketilebilir.
Tabii ki vegan çocuklar için ebeveynler beslenme konusunda araştırmalar yapmalı, hangi yararlı maddeleri ne gibi gıdalardan alabileceğini öğrenmelidir. Bebeklere ve çocuklara verilecek gıdalarda da alerjisi olup olmadığına dikkat edilmeli.
ÇOCUKLARI VEGAN BESLEMENİN ETİK YÖNÜ
Bebekleri ve çocukları vegan beslemenin etik yönü de tartışılmaktadır. “Çocuk belki vegan beslenmek istemiyor, kendi beslenme tarzınızı çocuklara dayatamazsınız.” denildiği, vegan anne-babalar tarafından sıkça duyulur. Normal olan navegan beslenmedir, veganlık normal değildir ön yargısı bu düşünceye sebebiyet verir. Fakat anne-babanın çocuklarını hayvanların sömürülmediği, öldürülmediği zulümsüz bir beslenme şekliyle beslemek istemesi gayet normaldir.
Duruma “çocuklar seçmiyor, dayatılıyor” olarak bakılırsa, navegan beslenmeyi de çocuklar seçmiyor, aile o şekilde beslediği için buna alışıyor. Tıpkı şuanda yetişkin bireylerin çocukluktan beri navegan beslendiği için buna alıştığı gibi.
Çocuklara bir kuzuyu, koyunu gösterdiğinizde o hayvanı yemek, acı çekerek sömürüldüğünü görmek yerine, hayvanla oyun oynamak ve onu sevmek isteyecektir. Travmatize etmeden çocuğa hayvanların yaşadığı zorlukları, onların da yaşam hakkı olduğunu, bizlerin yemesi için onların ölmek zorunda kaldığını anlatıp sorarsanız zaten bir çocuğun asla buna evet demeyeceğini, sömürüsüz beslenmek isteyeceğini görebilir, sonucu tahmin edebilirsiniz.
Çocukları hayvanların yaşam hakkına saygılı, hayvan sevgisi ile büyütüp doğru bir beslenmeyle sömürüye alet olmadan beslemek sağlıksız ya da yanlış değildir.
